Zbadano narodowe poczucie humoru. Na którym miejscu Polacy?

Autor: Agnieszka Sielańczyk

05-08-2025 • 4 min czytania

Zbadano narodowe poczucie humoru. Na którym miejscu Polacy?

fot. materiały prasowe Warner Bros.

Okazuje się, że najlepszym poczuciem humoru mogą poszczycić się Czesi, którzy zajęli pierwsze miejsce w zestawieniu. Cechuje ich sarkazm, autoironia, umiejętność strojenia sobie żartów z tematów trudnych lub otoczonych tabu. A dowcipy opowiadają z kamienną twarzą. To obraz, który idealnie wpisuje się w mitologię środkowoeuropejskiej melancholii — narodu, który nauczył się śmiać przez łzy historii.

W ankiecie Remitly, firmy zajmującej się przekazami pieniężnymi, posłużono się „Kwestionariuszem Stylów Humoru", opracowanym przez psychologa, dr Roda Martina. To narzędzie służy do analizy i oceny, w jaki sposób ludzie używają humoru w swoim życiu i jaką rolę humor odgrywa w ich dobrostanie psychicznym. Martin, emerytowany profesor psychologii klinicznej z University of Western Ontario, stworzył instrument, który rozkłada humor na cztery podstawowe style: afiliacyjny (budujący więzi), wzmacniający ego (pomagający radzić sobie ze stresem), agresywny (kosztem innych) i autoagresywny (kosztem siebie). To rewolucyjne podejście w psychologii humoru. Jak tłumaczy sam Martin:

„Zacząłem myśleć o sposobach, w jakie humor może być szkodliwy, a także korzystny dla dobrostanu, co ostatecznie doprowadziło do rozwoju Kwestionariusza Stylów Humoru” .

Badacz zauważył, że bycie zabawnym nie równa się byciu psychicznie zdrowym — wystarczy spojrzeć na tragiczne losy komików takich jak Chris Farley czy John Belushi.

Według Martina poczucie humoru można pojmować jako zdolność poznawczą (trzeba rozumieć żarty), reakcję estetyczną (trzeba lubić określone typy żartów) i wzorzec behawioralny (niektórzy ludzie mają nawyk częstego śmiechu lub opowiadania wielu żartów). To wielowymiarowe spojrzenie na komizm przypomina analizę strukturalną tekstu literackiego — humor okazuje się równie złożony jak każdy inny element kultury.

Geografia żartu

Na drugim miejscu uplasowała się Portugalia, dla której charakterystyczny jest tzw. humor afiliacyjny, czyli taki, który pozwala budować więzi i relacje z innymi. Trzecie miejsce zajęła Irlandia. W pierwszej piątce zestawienia znalazły się Belgia i Chile. Kolejne pozycje zajmują Grecja, Australia i plasująca się na 8. pozycji Polska.

Co fascynujące w tym rankingu, to dominacja Europy — kontynent, który przechodził przez dwie wojny światowe, holocausts, komunizm i transformacje ustrojowe, najwyraźniej nauczył się śmiać również w obliczu nieszczęścia. To jakby potwierdzenie teorii Theodora Adorna o sztuce po Auschwitz — jeśli poezja stała się problematyczna, to humor stał się koniecznością.

Autorzy badania tak podsumowali poczucie humoru Polaków:

„Podobnie jak Australijczycy, Polacy osiągają wysokie wyniki w kategorii agresywnego i autodeprecjonującego humoru. Naród ten często używa żartów, aby radzić sobie z przeciwnościami losu, ale jednocześnie potrafi nawiązać ciepłe relacje z innymi, żartując”.

Jest w tym coś niepokojąco znajomego. Polski humor rzeczywiście balansuje między autoironią a agresją — od kabaretowych skeczów po internetowe memy. To humor defensywny, który pozwala przetrwać, ale też humor ofensywny, który pozwala zaatakować. Śmiejemy się z siebie, zanim zrobi to ktoś inny, ale jednocześnie nie wahamy się wyśmiać innych, gdy tylko nadarzy się okazja.

Ranking firm Remitly to statystyczna ciekawostka i próba zmierzenia czegoś, co wydawało się niemierzalne — kulturowej zdolności do radzenia sobie z absurdem rzeczywistości. Czechy na pierwszym miejscu, Polska na ósmym — ale czy pozycja w rankingu mówi coś o jakości naszych żartów, czy raczej o tym, jak bardzo potrzebujemy się śmiać?

Pełny ranking 30 najzabawniejszych krajów świata (według badania Remitly):

Czechy - 72,33 pkt

Portugalia - 71,42 pkt

Irlandia - 71,18 pkt

Belgia - 71,12 pkt

Chile - 71,08 pkt (remis)

Grecja - 71,08 pkt (remis)

Australia - 71,05 pkt

Polska - 70,87 pkt

Dania - 70,61 pkt

Węgry - 70,55 pkt

Szwajcaria - 70,30 pkt