Nagroda gender przyznana po raz pierwszy w historii dużych polskich festiwali, najważniejszy laur za pełnometrażowy debiut fabularny dla animacji i zwycięstwo w kategorii odkrycie aktorskie społecznej grupy teatralnej, w której aktorami są osoby niepełnosprawne intelektualnie. To wszystko wydarzyło się podczas finałowej gali koszalińskiego festiwalu debiutów Młodzi i Film. W końca gdzie, jak nie tu, można stawiać na zjawiska świeże, odważne i postępowe.

Była to jubileuszowa, 40. edycja festiwalu, a zarazem druga, którą udało się zrealizować w tradycyjnej formie w salach kinowych pomimo trwającej pandemii. Tym razem jednak nie trzeba było przesuwać terminu z czerwca na wrzesień jak rok temu, a i koronawirusowe lęki ustąpiły niemal zupełnie prezentowaniu i celebrowaniu tego, co debiutujący filmowcy mają do zaoferowania.

Za najlepszy krótkometrażowy film fabularny uznano „Dog Days” Zuzanny Grajcewicz. To trwająca zaledwie 15 minut historia kojarząca się mocno z kinem Yorgosa Lanthimosa. W surowych kadrach obserwujemy świat, w którym wyginęły zwierzęta. Dwoje głównych bohaterów pracuje jako odtwórcy roli domowych pupili – na życzenie swoich klientów zachowują się jak psy i koty, ale przyjdzie im wcielić się również w zwierzynę łowną. Film oparto na prostym koncepcie, który mógł się sprawdzić raczej tylko w krótkim metrażu. Dzieło to jednak dużo mówi o ludzkich instynktach, potrzebie dominacji i cienkiej granicy między tym, co ludzkie, a nie-ludzkie, a do tego ogląda się je z zapartym tchem. „Dog Days” w całości można obejrzeć za darmo na vod.tvp.pl.

Jantara 2021 za krótkometrażowy film dokumentalny zdobyło „Blisko ziemi” Pauliny Sikory. To przejmujący, a przy tym niezaaranżowany dramat rodzinny, w którym poznajemy losy Małgorzaty i Mariusza Sikorów. Ich związek naznaczony jest niedostatkiem, a także alkoholizmem i niepełnosprawnością mężczyzny. Wzajemnym pretensjom, wybuchom złości i cierpieniom towarzyszą troska i poświęcenie. Obserwujemy patologiczną relację współuzależnionych osób, z której nie ma dobrego wyjścia. Czułe, a przy tym pozbawione taryfy ulgowej spojrzenie dokumentalistki na bohaterów sprawia, że dostajemy film nieoczywisty, w którym spod mroków przepełnionej goryczą egzystencji przeziera coś, co chyba należy nazwać miłością.

W kategorii najlepszy krótkometrażowy film animowany zwyciężyła Julia Orlik i jej „Jestem tutaj”. Oglądamy tu niemą twarz przykutej do łóżka kobiety w podeszłym wieku, która potrzebuje opieki swoich najbliższych. Ta przejmująca animacja ukazuje poczucie osamotnienia osoby skazanej na cierpienie i rychłą śmierć, które przepełnia ją niezależnie od starań innych osób.

Najważniejszą nagrodę, Wielkiego Jantara za pełnometrażowy debiut fabularny, otrzymała animacja „Zabij to i wyjedź z tego miasta” Mariusza Wilczyńskiego. Niezwykle osobiste dzieło, nad którym reżyser pracował 14 lat, ma na koncie też Złotego Lwa dla najlepszego filmu, zdobytego na festiwalu w Gdyni, a także Orły m.in. za najlepszy film i scenariusz. Wilczyński w surrealistycznej formie, horrorem podszytej, wraca do czasów dzieciństwa i młodości, by tym samym wskrzesić na ekranie swoich bliskich.

Wśród największych wygranych koszalińskiego festiwalu był film „Amatorzy” w reżyserii Iwony Siekierzyńskiej. Otrzymał nagrodę za najlepszy scenariusz, a grających w nim członków teatru społecznego Biuro Rzeczy Osobistych uznano za największe odkrycie aktorskie. Są to osoby niepełnosprawne intelektualnie, które w „Amatorach”, podobnie jak ma to miejsce w rzeczywistości, tworzą grupę teatralną, która stara się pokonywać własne ograniczenia. Wśród nich błyszczy szczególnie Mary, czyli Marzena Gajewska. To filmowa siostra granego przez Wojciecha Solarza opiekuna grupy i reżysera, który ma swoich podopiecznych przygotować do wystawienia na festiwalu teatralnym dla zawodowców spektaklu nawiązującego do dramatów Szekspira. Droga do celu będzie wyboista, wiele rzeczy pójdzie niezgodnie z planem, tym bardziej, że poprzeczka została postawiona wysoko. Film ten stanowi prawdziwą lekcję empatii i pokazuje, jak wielka siła drzemie w osobach na co dzień nieobecnych w szeroko rozumianym życiu społeczno-kulturalnym. Tu dano im pole do popisu, bez protekcjonalnego traktowania.

Finałowa gala była szczególnym wieczorem dla Grażyny Misiorowskiej, która choć obecna jest na deskach teatralnych od ponad trzech dekad, dopiero teraz miała okazję zagrać główną rolę w pełnometrażowym filmie fabularnym. Możemy ją podziwiać w odjechanych „Maryjkach” w reżyserii Darii Woszek, gdzie wciela się w żyjącą samotnie dziewicę, u której rozpoczyna się menopauza. W bohaterce, po tym jak lekarz przepisał jej leki na klimakterium, budzi się seksualna żądza, która sprawi, że zapomni o swoim oddaniu dla gromadzonych w domu figurach Maryi. Ta brawurowa rola przyniosła Misiorowskiej nagrodę za najlepszą główną rolę kobiecą, a także pozaregulaminowy laur za wkład w rozwój kobiecej perspektywy w filmie pełnometrażowym.

Ważnym akcentem festiwalu była też nagroda gender dla Mikołaja Matczaka za występ w „Ostatnim Komersie”. Po tym wydarzeniu odbyła się w mediach społecznościowych dyskusja, w której zwrócono uwagę, że wyróżnienie to powinno się nazywać, podobnie jak na zagranicznych festiwalach filmowych, laurem queer, gdyż nie mamy tu do czynienia z przekraczaniem granic płci, tylko odegraniem przez heteroseksualnego mężczyznę postaci homoseksualnej. Niemniej jednak należy docenić słuszne i chwalebne intencje członków jury w obliczu nagonki na osoby LGBT w Polsce.

Jantary 2021

Zwycięzcy 40. Festiwalu Młodzi i Film (14-19.06.2021)

Jantar 2021 za dźwięk do filmu krótkometrażowego
Sebastian Włodarczyk i Łukasz Świerzawski za udźwiękowienie filmu pt. „Kulisy”, reż. Ada Smyk

Jantar 2021 za zdjęcia do filmu krótkometrażowego

Andrzej Cichocki za zdjęcia do filmu pt. „Trochę raju”, reż. Andrzej Cichocki

Jantar 2021 za krótkometrażowy film animowany

Julia Orlik za film pt. „Jestem tutaj”

Jantar 2021 za krótkometrażowy film dokumentalny

Paulina Sikora za film pt. „Blisko ziemi”

Jantar 2021 za krótkometrażowy film fabularny

Zuzanna Grajcewicz za film pt. „Dog days”

Jantar 2021 za muzykę

Szymon Wysocki za muzykę do filmu pt.: „Każdy ma swoje lato” w reż. Tomasza Jurkiewicza

Jantar 2021 za zdjęcia

Weronika Bilska za zdjęcia do filmu pt.: „Każdy ma swoje lato” w reż. Tomasza Jurkiewicza

Jantar 2021 za odkrycie aktorskie

Biuro Rzeczy Osobistych za rolę w filmie pt.: „Amatorzy” w reż. Iwony Siekierzyńskiej

Jantar 2021 za główną rolę kobiecą
Grażyna Misiorowska za rolę w filmie pt.: „Maryjki” w reż. Darii Woszek

Jantar 2021 za główną rolę męską

Marcin Dorociński za rolę w filmie pt.: ,,Biały Potok” w reż. Michał Grzybowskiego

Jantar 2021 za scenariusz

Iwona Siekierzyńska za scenariusz do filmu pt.: ,,Amatorzy”

Jantar 2021 im. Stanisława Różewicza za reżyserię

Tomasz Jurkiewicz za reżyserię filmu pt.: „Każdy ma swoje lato”

Wielki Jantar 2021 za pełnometrażowy debiut fabularny

„Zabij to i wyjedź z tego miasta” w reż. Mariusza Wilczyńskiego

Nagrody pozaregulaminowe:

NAGRODA SPECJALNA SIECI KIN STUDYJNYCH w kategorii NAJLEPSZY DEBIUT PEŁNOMETRAŻOWY
„Maryjki” w reż. Darii Woszek

NAGRODA DZIENNIKARZY ZA FILM KRÓTKOMETRAŻOWY ANIMOWANY
„Pewnego razu w Izraelu” w reż. Weroniki Szymy

NAGRODA DZIENNIKARZY ZA FILM KRÓTKOMETRAŻOWY DOKUMENTALNY
„Opus magnum” w reż. Filipa Bojarskiego

NAGRODA DZIENNIKARZY ZA FILM KRÓTKOMETRAŻOWY FABULARNY
„Skowyt” w reż. Bartosz Brzezińskiego

NAGRODA DZIENNIKARZY ZA FILM PEŁNOMETRAŻOWY
„Amatorzy” w reż. Iwony Siekierzyńskiej

NAGRODA PUBLICZNOŚCI ZA FILM PEŁNOMETRAŻOWY
„Biały potok” w reż. Michał Grzybowskiego

Nagroda Player i Stowarzyszenia Kobiet Filmowców za wkład w rozwój kobiecej perspektywy w filmie pełnometrażowym
Grażyna Misiorowska za rolę w filmie „Maryjki” w reżyserii Darii Woszek

Wyróżnienia o charakterze pozaregulaminowym przyznane przez jury:

WYRÓŻNIENIE ZA KRÓTKOMETRAŻOWY FILM DOKUMENTALNY
Monika Proba za film pt.: „Lata świetlne”

WYRÓŻNIENIE ZA KRÓTKOMETRAŻOWY FILM DOKUMENTALNY
Michał Bolland za film pt.: „7-my Sierpnia”

WYRÓŻNIENIE ZA KRÓTKOMETRAŻOWY FILM DOKUMENTALNY
Bartosz Tryzna i Monika Stpiczyńska za film pt.: „Piach”

WYRÓŻNIENIE ZA KRÓTKOMETRAŻOWY FILM FABULARNY
Jakub Prysak za film pt.: „Samogłów”

WYRÓŻNIENIE ZA KRÓTKOMETRAŻOWY FILM FABULARNY
Jagoda Madej za film pt.: „O człowieku, który kupił mleko”

Pozaregulaminowa Nagroda Jury
Mikołaj Matczak za rolę gender w filmie pt.: „Ostatni Komers”, reż. Dawid Nickel

Pozaregulaminowa Nagroda Publiczności
Jantara 40-lecia KFDF "Młodzi i Film" otrzymała Magdalena Łazarkiewicz za film „Ostatni dzwonek”, nagrodzony na festiwalu w 1989 r.