Serial "Ms. Marvel" to przełom dla jej południowoazjatyckich, muzułmańskich i nie-białych fanów. Co stoi za jego fenomenem?
19-07-2022
Seria komiksów, na podstawie której powstał przebojowy serial, trafiła na pierwsze miejsce list przebojów komiksów po swoim debiucie w 2014 roku, a pakistańska nastolatka Kamala jest jedną z najbardziej lubianych przez czytelników postaci, jakie Marvel wykreował w ciągu ostatniej dekady.
Wśród poważnych krytyków i odbiorców, serial Disney'a zbiera bardzo entuzjatyczne recenzje, a sama postać Kamali stanowi przełom dla jej południowoazjatyckich, muzułmańskich i nie-białych fanów. Kamala, grana przez Iman Vellani, jest zwyczajną nastolatką z Pakistanu, muzułmanką, która zmienia się w superbohaterkę. W komiksie dzieje się to po zetknięciu z mgłą wywołującą mutację genetyczną. W serialu moce dziewczynki zostają przebudzone po założeniu rodowej bransoletki należącej do jej babci.
Zmienić stereotypy
Tak spektakularny sukces i zrozumienie kulturowych zawiłości "Ms. Marvel" można zawdzięczyć showrunnerce serialu, Sana Amanat, pakistańskiej muzułmance z Ameryki oraz scenarzystce G. Willow Wilson, białej Amerykance, która nawróciła się na Islam. Wilson napisała Kamalę z takim smakiem, że jej charakter i przybody skutecznie przemówiły do szerokiej publiczności. Jak donosi The New Yorker, Amanat i Wilson wiedziały, że jako przełamująca kulturowe stereotypy superbohaterka, Ms. Marvel będzie musiała stawić czoła wysokim oczekiwaniom.
„Konserwatywni muzułmanie mogą uważać, że dziewczyna powinna być bardziej skromna, a świeccy muzułmanie, aby była mniej skromna” -” mówiły zakulisowo twórczynie serialu.
Pamiętajmy również, że serial powstawał w napiętym klimacie po 11 września, kiedy reprezentacje muzułmanów, choć nabrały pewnych niuansów, wciąż w swych konserwatywnych tradycjach powtarzały dawne, orientalistyczne stereotypy, a islamofobowiczne organizacje podgrzewały debatę kwestionującą zgodność Islamu z Zachodem. Epicentrum rasistowskich i islamofobicznych treści okazała się Polska, w której to prym wiodły swego czasu facebookowe profile zapowiadające szumnie śmierć cywilizacji europejskiej i najazd pragnących odebrać nam pracę imigrantów z Azji i Afryki. Cała ta zakorzeniona jeszcze w postkolonialnej mentalności białych Europejczyków napięta bańka, natkęła się na kolejną szpilkę w postaci rewolucyjnego serialu Marvela.
Zarówno w komiksie, jak i w serialu, reprezentacja Kamali jest głównie portetowana przez jej południowoazjatyckie korzenie. Na przykład Kamala nosi dupattę z Azji Południowej, kiedy modli się w meczecie. Międzypokoleniowa trauma będąca pokłosiem sztucznego podzielenia się kraju doprowadzając do powstania południowoazjatyckiego państwa muzułmańskiego, Pakistanu, jest siłą napędową fabuły. Postacie urozmaicają swoje rozmowy zwrotami i słowami z języka urdu, pierwszy epizod pokazuje Kamalę i jej matkę przygotowywujące się na ceremonię, która jest jednym z najważniejszych wydarzeń w Azji Południowej, ślub. Wydarzenie jest nam później ukazane w odcinku numer trzy.
Po obejrzeniu dwóch pierwszych odcinków "Ms. Marvel", dziennikarka Unzela Khan powiedziała, że czuje się tak, jakby jej „codzienna rzeczywistość (oczywiście bez supermocy) została wreszcie dokładnie i bezpiecznie ukazana całemu światu". Kamla jest łącznikiem dla wielu widzów innych etnicznie od Europejczyków, gdyż łączy w sobie zarówno kulturę swoich przodków, jak i miłość do typowo amerykańskiej ikonografii. Szczególnie powinna ona przypaść do gustu widowni z Azji Południowej, ponieważ nie tylko uosabia większość tamtejszych obyczajów, ale również reprezentuje zerwanie z obrazami Islamu jako czegoś stricte związanego z Bliskim Wschodem.
Trudna historia
Co prawda od czasu premiery serialu niektórzy muzułmańscy fani byli oburzeni wątkiem z trzeciego odcinka, w którym okazuje się, że Kamala jest dżinem. Według Encyclopedia of Islam, dżinn to termin z Koranu stosowany w przypadku istot składających się z pary i płomienia. Dżiny są powszechnie rozumiane jako istoty nadprzyrodzone, a jego figura przefiltrowana przez zachodni obiektyw był podstawą orientalnych przedstawień „dżinów” w kulturze popularnej.
Jednak czego by nie mówić i nie doszukiwać się w najnowszej produkcji Disney'a, fantastyczie jest oglądać, jak młoda dziewczyna indyjskiego pochodzenia przyodziewa kostium swojej blond włosej, białej idolki Carol Danvers granej w MCU przez Brie Larson. Pozwoli to młodym, ciemnoskórym dziewczynom wiedzieć, że one również są wyjątkowe po tym, jak przez całe życie nie miały reprezentacji w zachodnich, popularnych mediach.
„Mój paszport jest pakistański, a moje korzenie wywodzą się z Indii. Pomiędzy tymi dwoma krajami jest granica zbudowana z krwi i bólu” - mówi jedna z bohaterek serialu.
Nieczęsto zdarza się znaleźć postać w amerykańskim serialu opowiadającą o Indiach i Pakistanie, jednak "Ms Marvel" stara się zająć miejsce również i w tym dyskursie. Rozbiór, który miał miejsce pod koniec brytyjskich rządów kolonialnych w Indiach i doprowadził do powstania Pakistanu, przyczynił się do największej migracji ludności niezwiązanej z wojną i głodem. Około 12 milionów ludzi zostało uchodźcami, a od 500 000 do miliona osób zginęło w wyniku przemocy na tle religijnym.
Na przestrzeni lat rynek filmowy zarówno w Indiach, jak i w Pakistanie ukazywał głównie udrękę i smutek będący efektem podziału kraju. Jednak "Ms. Marvel" przedstawia to przez pryzmat teraźniejszości, tworząc wielopokoleniową historię traumy i straty tożsamości. Pisarka Aanchal Malhotra, która w swoich książkach udokumentowała ustne historie podziałów, mówi, że serial przekształca jej badania w „coś, co jest znaczące, emocjonalnie spójne i dokładne”.
Z serialu dowiadujemy się, że rodzina Kamali ze strony matki wraz z innymi uchodźcami przybyła do Pakistanu w 1947 roku. Sharmeen Obaid-Chinoy, która reżyserowała ten odcinek, przenosi Kamalę w ten bolesny moment historii, który zmienia jej rodzinę. Oczami nastolatki widzowie widzą tłumy ludzi desperacko gromadzące się na dworcu kolejowym, szukając miejsca w zatłoczonym pociągu, żegnając ze łzami w oczach swoich rodzin.
„Szukałam ikonicznych obrazów, które byłyby symbolem bólu, horroru, rozpaczy, jaką odczuwali ludzie opuszczający swoje domy” mówi Obaid-Chinoy, która materiały źródłowe do serialu czerpała z Archiwum Obywatelskiego Pakistanu i Archiwum Obywatelskiego Indii.
Kamala jest pół dżinem i pół człowiekiem. Żyje w naszym świecie, ale jej przodkowie pochodzą z innego wszechświata. Nigdy nie wyśmiewa swoich południowoazjatyckich korzeni, ale w Karaczi czuje się jak outsider. Kiedy odkrywa swoje moce, pojawia się nagła świadomość zbliżającej się coraz szybszej przyszłości. Ale żeby to zrozumieć, musi najpierw odkryć przeszłość swojej rodziny. W końcu umiejętność poruszania się po dwóch skrajnie różnych światach staje się napędem dla bycia superbohaterką.
Kto by się spodziewał, że z pozoru niewinny, przeznaczony raczej dla młodszej widowni serial o dziewczynie mogącej zaklinać światło w fantazyjne bryły, wyznaczy tak mocny policzek wobec brytyjskiej polityki kolonialnej. I mogę tylko wstać z milionami innych widzów na całym świecie i wtórować w tych owacjach, bo oto bowiem kultura popularna eksploruje kierunki i przypomina nam rzeczy, za które możemy się wstydzić, czuć się winni lub zwyczajnie powinno nam być głupio, jednak nigdy nie powinniśmy o nich zapomnieć.
