Łączą ich przeciwieństwa. Ona jest introwertyczką, która rozkwita przed kamerą, on ekstrawertykiem wolącym pozostawać w cieniu. Razem tworzą Globstory, jeden z najważniejszych i najpopularniejszych kanałów podróżniczych na YouTubie. Kaja Kraska i Mateusz Mękarski mówią nam, dlaczego czasem należy odłożyć kamerę i pomóc innym, choć to nie zawsze jest dobre.

Ile razy dziennie włączacie komputer, żeby sprawdzić liczbę nowych lajków?

Mateusz Mękarski: W dniu, w którym publikujemy nowy film, odświeżamy stronę co chwilę. Znajomi wiedzą, że w takim momencie lepiej nie próbować do nas dzwonić.

Kaja Kraska: To dla nas najciekawszy moment. Możemy niemal w czasie rzeczywistym odpowiadać na komentarze, rozmawiać z widzami. Bywa, że ktoś nam wytknie jakiś błąd albo podpowie nowy temat. Po kilku godzinach, gdy adrenalina zaczyna opadać, możemy się przenieść do świata offline.

Czy to trudne?

KK: Filmy są dla mnie czymś bardzo osobistym. Nawet jeśli nie jestem główną bohaterką, ich przekaz pozostaje dla mnie istotny.

MM: Zależy nam na autentyczności tego, co robimy. Rozmawiamy z tobą, będąc w Tanzanii, gdzie mieszkamy już od kilku miesięcy. Film o Masajach w ciągu pierwszego miesiąca miał sześć i pół miliona wyświetleń na YouTubie, a powstał po spotkaniu Stephanie. Rozmawialiśmy z nią dwa i pół tygodnia, zanim uznaliśmy, że przyświecają nam te same cele i chcemy coś wspólnie nakręcić. Jest białą Europejką, która dziewięć lat temu zdecydowała się wyjść za mąż za Masaja i zamieszkać w masajskiej wiosce, ale to nie dlatego się nią zainteresowaliśmy. Nie szukamy taniej sensacji, nie chcieliśmy zrobić filmu o różnicach kulturowych i prywatnym życiu białej dziewczyny zakochanej w Afrykańczyku. Stephanie jest autentyczna, a to, co robi dla lokalnej społeczności i jakie ma spojrzenie na różne kwestie związane ze zmianami kulturowymi w Afryce, po prostu nas zaciekawiło. Spodobało nam się też, że gdy zapytaliśmy, czy możemy zrobić o niej film, odpowiedziała: „OK, ale to byłoby nie na miejscu, gdybym poprosiła moją rodzinę i bliskich, żeby na wasz przyjazd ładnie się ubrali, zaśpiewali wam i zatańczyli przed kamerą”. Dla nas też było to oczywiste. Film wyszedł świetnie dlatego, że niczego nie ustawialiśmy, ani nie reżyserowaliśmy.

KK: Nasze filmy niosą ze sobą spory ładunek emocjonalny, ale staramy się nie podkręcać ich dodatkowo, nie koloryzować. Jako twórca mam dużą władzę nad materiałem, szczególnie w trakcie montażu, a pedał emocji łatwo docisnąć. Wiem, co wywołałoby u widzów łzy, współczucie, ból, radość czy gniew, ale nie chcę sztucznie manipulować emocjami. Zależy mi na pokazaniu wszystkiego dokładnie tak, jak my na to patrzyliśmy, i pozostaniu uczciwym. Dawniej podróżnicy mogli przywozić nieprawdopodobne historie z dalekich stron. Dzisiaj widzowie nie tylko są odbiorcami opowieści, lecz każdy może przyjechać w to samo miejsce co my, spotkać tych samych ludzi i zweryfikować informacje, które zobaczą w naszym filmie.

MM: Nie wszystko i nie zawsze da się pokazać. Niektórzy nie chcą występować przed kamerą, choć mają do opowiedzenia niesamowite historie. Rozumiemy to, nigdy na nikogo nie naciskamy.

Szkoda.

KK: Nawet w erze smartfonów absolutnie każdy ma prawo do prywatności. Mam mieszane uczucia, gdy oglądam programy podróżnicze, głównie zachodnie, w których prowadzący opowiada o ludziach stojących obok niego jak o jakimś dziele sztuki. Staramy się, by pogoń za ciekawym tematem nie stała na pierwszym miejscu. Są tego konsekwencje – robimy niewiele filmów.

Czasem przez wizjer kamery widzisz rzeczy, których wolałabyś nie widzieć. Co w takim momencie robisz?

KK: Nie mamy wielu takich sytuacji, ale jeśli komuś działaby się krzywda, odłożyłabym aparat. Zawsze na pierwszym miejscu jest u mnie człowiek, nie temat, nie „dobra historia”.

Kaja, byłaś dziennikarką. Dziennikarz różni się od zwykłego człowieka tym, że nie posiada luksusu kreowania rzeczywistości. Jego naczelnym obowiązkiem jest dokumentowanie tego, co widzi. Nie powinien odkładać aparatu, by pomagać, wtrącać się w konflikty.

KK: Właśnie dlatego nie zajmuję się już „prawdziwym” dziennikarstwem. I proszę, ujmij słowo „prawdziwym” w cudzysłów, bo tak zwanych „szkół” i sposobów pracy w tym zawodzie jest wiele. Nie pracujemy dla żadnej redakcji, sami wybieramy tematy. Z premedytacją omijamy sprawy dużego kalibru, wyjątek stanowi film o migrantach w Bośni. Nie bijemy się o pierwszą stronę w gazecie, nie poszukujemy tematu za wszelką cenę. Gdybym musiała coś takiego robić, by móc zapłacić rachunki, zajęłabym się czymś innym. Po prostu się do tego nie nadaję.

W takim razie co wam daje wolność twórczą i pieniądze?

KK: Nie byłoby Globstory, gdyby nie Patroni. Bez nich nie udałoby nam się też przetrwać niezwykle trudnego ostatniego roku. Korzystamy z zupełnie nowej formy finansowania, crowdfundingu z comiesięczną subskrypcją, tak jak bracia Sekielscy. Zakładając profil na Patronite cztery lata temu, zrobiłam to na prośbę widzów chcących uczestniczyć w tym, co robię.

alt text

Jak to „na prośbę widzów”? Oglądali twoje filmy za darmo i nagle zapragnęli za to zapłacić?

KK: Wtedy też trudno było mi w to uwierzyć. Zresztą nie tylko mnie, bo spotkałam się ze sporym hejtem. Dzisiaj to spowszedniało, lepiej rozumiem też naszych Patronów, ponieważ sami wspieramy w ten sposób kilka osób. Współtworzenie czegoś, w co się wierzy, daje ogromną satysfakcję.

Czym różni się otrzymywanie pieniędzy od widzów od kontraktów z firmami za reklamowanie ich usług oraz produktów?

KK: Odkąd postanowiliśmy, że Patronite będzie naszym głównym źródłem finansowania, możemy sobie pozwolić na realizację filmowych projektów, którymi prawdopodobnie nie udałoby się zainteresować komercyjnych firm. Współprace z markami nie są niczym złym. Powstawały w ten sposób na naszym kanale świetne filmy. Jednak gama tematów, które możemy podjąć, jest inna. Trudno byłoby z kimś innym niż nasi Patroni zrealizować film o Genowewie, bułgarskiej Romce.

Bułgaria była waszym covidowym planem B?

MM: Na początku marca 2020 roku mieliśmy rozpisanych mnóstwo punktów rocznego, przynajmniej w założeniach, wyjazdu. Miały powstać komercyjne filmy we współpracy z markami, których kształt negocjowaliśmy przez wiele tygodni. W planach było również poprowadzenie dwóch wycieczek do Gruzji. Potem chcieliśmy ruszyć do Azji Centralnej. Jednak od połowy marca 2020 roku każdego dnia docierały do nas kolejne złe informacje, wywracając nasze plany do góry nogami. Jakby tego było mało, wymówiliśmy mieszkanie w Warszawie i do końca marca musieliśmy się wyprowadzić, a nie mogliśmy nigdzie wylecieć. Utknęliśmy w Polsce na trzy miesiące. Bułgaria była jednym z pierwszych krajów, który się otworzył, jakoś w połowie czerwca. A tam mieszkała Genowewa – Romka, o której już w styczniu chcieliśmy zrobić film. Zabukowaliśmy samolot na cztery dni przed wylotem i ruszyliśmy.

Improwizacja to najwyższy stopień organizacji.

MM: I tak, i nie. Świetnie to ukazuje wyprawa do Ekwadoru, gdzie polecieliśmy bez planu. Wiedzieliśmy tylko, że chcemy zrobić materiał o ludzie Huaorani. Myśleliśmy, że polecimy do Amazonii i poczekamy, aż uda nam się spotkać prawdziwych Indian. Nie chcieliśmy brać udziału w komercyjnej wycieczce z przewodnikiem. Na pewno łatwiej byłoby zapłacić komuś za zorganizowanie takiego spotkania, ale to nie w naszym stylu. Ponieważ nie mieliśmy wszystkiego dobrze rozpisanego, sporo jeździliśmy po kraju, wracając w te same miejsca albo kręcąc się gdzieś, gdzie nie było nic ciekawego. W Bułgarii już nie popełniliśmy tego błędu. Zatrzymaliśmy się w stolicy i spokojnie zaplanowaliśmy cały pobyt.

Potrzeba odwagi, by wyciągnąć kamerę na ulicy i zacząć filmować ludzi?

MM: Paradoksalnie najtrudniej jest w Polsce, dlatego tutaj nie kręcimy filmów. Najłatwiej zdaje się być tam, gdzie się wyróżniamy. Może dlatego, że odmienność budzi zdrowe zainteresowanie? Choć niedawno ktoś nas zwyzywał za robienie zdjęć na ulicy w Dar-es-Salaam, stolicy Tanzanii.

Musicie mieć twardą skórę.

KK. Przede wszystkim niezbędna jest odporność fizyczna. Oboje odczuwamy, że jesteśmy po trzydziestce. Po całym dniu podróży już nie wystarczy wyspać się osiem godzin, by znowu być w szczycie formy. Z kolei funkcjonowanie w internecie wymaga dużej odporności psychicznej. Nie chodzi tylko o hejt, ale i pochwały, które mogą wbijać w pychę i samozadowolenie.

MM: Odpowiedzialna gruboskórność jest niezbędna. Jesteśmy otwarci i pozytywnie nastawieni do ludzi, więc łatwo nawiązujemy znajomości. Ciemną stroną takiej postawy jest to, że ludzie, których spotykamy, często się przed nami otwierają, ale oczekują też czegoś w zamian. Jakiejś konkretnej pomocy, niekoniecznie takiej, jaką możemy zaoferować. Mówię o poważnych, życiowych problemach. A my stajemy przed pytaniem: jak zareagować? To też coś, czego uczymy się z każdą kolejną podróżą. Pomaganie ludziom czy bohaterom naszych filmów jest sprawą szalenie trudną, można dać się wciągnąć w wir spraw, które będą miały konsekwencje jeszcze długo po naszym wyjeździe. Bardzo trudno jest odmawiać pomocy, szczerze mówić, że nie może się tego zrobić albo wręcz nie chce. To wywołuje rozgoryczenie, ale trzeba się z tym mierzyć.

KK: Trzy lata temu zebraliśmy bardzo dużo pieniędzy dla jednego z bohaterów wtedy jeszcze tylko mojego filmu, pana Pov z Kambodży. To niesamowite, jak chętnie nasi widzowie sięgali do portfeli, ujęci jego historią. Wiedząc jednak to, co dzisiaj, nie jestem pewna, czy zdecydowałabym się na taki krok, w takiej formie. Dla darczyńców sprawa kończy się w momencie wpłaty, a tak naprawdę to dopiero początek. Pojechałam do Kambodży jeszcze raz. Pan Pov nie wierzył, że uda mi się zebrać te pieniądze. Gdy mu je przekazałam, wzruszył się, ale i zestresował. Czuł, że nie może zawieść. Widziałam, jak bardzo chciał sprawić, bym poczuła, że wszystko jest transparentne i uczciwe. Przy mnie negocjował kupno ziemi, a ja mogłam tylko trzymać za niego kciuki. Niepokoiłam się, bo gdy ktoś, kto nigdy nie widział dużych pieniędzy, nagle się wzbogaci, może łatwo wpaść w kłopoty. Są różne urzędy, które bardzo uważnie śledzą takie sytuacje, sąsiedzi, działające na tamtych terenach organizacje mafijne. Na szczęście, pomijając, że ktoś go oszukał przy sprzedaży cegieł, wszystko się udało.

Wciąż macie ze sobą kontakt?

KK: Przez internet, więc siłą rzeczy słaby – angielski pana Pov, nasz jedyny wspólny język, nie sprzyja komunikacji na odległość. Chcemy znów tam pojechać. Zastanawiam się tylko, czy takie rozluźnienie relacji nie wychodzi wszystkim na zdrowie? Nie chciałabym wpaść w jakiś układ uzależniający tę rodzinę od naszej pomocy. To nie byłoby dobre zarówno dla nas, jak i dla niego.

Działacie jak zgrany duet, ale poznaliście się w sumie nie tak dawno.

MM: To było w Polsce. Zupełnie przypadkowo, gdy…

KK: Nie rozwijajmy tego tematu, dobrze? Wiemy, że ludzie cenią sobie taką ziomkowatość, ale większość naszych widzów czy obserwujących na Instagramie wie już, że pewnych pytań się po prostu nie zadaje.

To taki wielki sekret?

KK: Nie, ale to nasza przestrzeń prywatna, nie chcemy robić z siebie głównego tematu. To lekcja, którą każdy dostaje, gdy jest trochę mocniej obecny na YouTubie.

Prywatne rzeczy się nie klikają?

KK: Bardzo dobrze się klikają. Ale kochamy naszą pracę i miejsce, w którym jesteśmy, również dlatego, że nie musimy się martwić statystykami i szukać za wszelką cenę tematów, które nam przyniosą jeszcze więcej lajków. Nie chcemy tworzyć fikcji, ani kryć się za wymyślonymi historiami. Wolimy być uczciwi, nikogo nie udawać, ale jednocześnie postawić wyraźną granicę oddzielającą życie prywatne od projektów zawodowych. Mówimy o sobie szczerze, ale mało.

Powiedzcie zatem, co teraz planujecie.

MM: Już nie będziemy planować tak długich wyjazdów. Taki pomysł na życie chwilowo trochę się wyczerpał. Nie spodziewam się też, żeby był możliwy powrót do świata sprzed pandemii. Sądzę, że różne zagrożenia, problemy i ograniczenia zostaną z nami na dłużej. Nie będę się spieszył z prognozowaniem, bo w marcu zeszłego roku mieliśmy tyle planów! I nic z tego nie wyszło.

KK: Pracujemy nad naszą pierwszą książką. Nagrywamy ostatnie filmy z Tanzanii i wracamy do Polski. Do domu.

Kaja Kraska – youtuberka, stworzyła kanał Globstory, żeby dzielić się swoimi spostrzeżeniami na temat świata. Studiowała dziennikarstwo i pracowała w mediach, pierwsze szlify zdobywając w montażu telewizyjnym. Rzuciła wszystko, by z miłości zamieszkać na dwa lata w Stambule. Popularność przyniosły jej vlogowe historie z samotnych podróży po egzotycznych krajach. Laureatka Travelera 2018 w kategorii Blog Roku. Żeby się odstresować, gra na komputerze.

Mateusz Mękarski – dołączył do Globstory w styczniu 2019 roku. Wcześniej studiował lingwistykę i mieszkał za granicą: w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Holandii. Trenuje brazylijskie jiu-jitsu, sporo pisze na blogu, czasami też staje za kamerą i robi zdjęcia. Lubi czytać książki, grać na komputerze i zjeść kolację w restauracji po kilku tygodniach spędzonych w dżungli.

/materiał pochodzi z numer K MAG 103 ACTION ISSUE 2021, tekst: Sergiusz Pinkwart/